Dermoskopia (dermatoskopia) to nieinwazyjna technika obrazowania, służąca do diagnozowania zmian skórnych. Do jej wykonania używa się dermatoskopu. Jest to ręczne urządzenie, które dzięki 10-krotnemu powiększeniu, umożliwia obserwację niewidocznych gołym okiem kolorów, struktur i wzorów w zmianach skórnych.
Dermoskopia łączy histopatologię mikroskopową z makroskopową dermatologią kliniczną. Dzięki temu zwiększa dokładność diagnostyczną w przypadku rozpoznania czerniaka skóry. Oprócz możliwości lepszego uwidocznienia zmian barwnikowych, dermoskopia jest również przydatna w identyfikacji struktur, takich jak obszary krwotoczne i zmiany naczyniowe, co poszerza zakres jej zastosowania o ocenę niebarwnikowych chorób skóry, w tym chorób zapalnych, infekcji/zakażeń i nowotworów amelanocytarnych.
Ze względu na swoją wielofunkcyjność i łatwość użycia dermoskopia staje się coraz popularniejsza wśród pracowników służby zdrowia i badaczy naukowych. Najczęściej stosuje się ją w diagnostyce
nowotworów skóry. Częstość występowania czerniaka i nieczerniakowych nowotworów skóry (nonmelanoma skin cancer, NMSC) na całym świecie w ostatnich kilku dekadach stale wzrasta, a ich wykrywanie we wczesnych stadiach ma kluczowe znaczenie dla skuteczności leczenia i wyników choroby. Stosowanie dermoskopii przez wyszkolonych lekarzy prowadzi do znacznej poprawy dokładności diagnostycznej w przypadku pierwotnego czerniaka skóry.
W jednym z badań naukowych porównano ocenę diagnostyczną czerniaka z dermoskopią i bez niej, co pokazało wzrost dokładności o 49%, gdy stosowano dermoskopię. Przypisano to głównie większej czułości wykorzystywanej metody. Poprawa klinicznej dokładności diagnostycznej przekłada się również na mniejszą liczbę chirurgicznych usunięć łagodnych zmian barwnikowych. Zapobiega to wielu niepotrzebnym biopsjom i zmniejsza koszty diagnostyki dermatologicznej.
Dermoskopia przyczyniła się również do powstania nowych metod diagnostyki nowotworów skóry. Technika ta umożliwiła okresowe monitorowanie dermoskopowe klinicznie niejednoznacznych zmian melanocytarnych. Takie działanie pozwala na porównywanie obrazów wykonanych w różnych odstępach czasowych w celu wykrycia subtelnych, niewidocznych klinicznie zmian. Ponieważ większość znamion u dorosłych znajduje się w fazie starzenia, nie zmieniają się one znacząco z upływem czasu. W przeciwieństwie do czerniaków, które mogą wykazywać zmiany wykrywalne w dermoskopii w ciągu kilku tygodni do kilku miesięcy. Zastosowanie tej techniki pozwala uniknąć niepotrzebnych zabiegów chirurgicznych biologicznie obojętnych/niezmiennych zmian, a dodatkowo umożliwia identyfikację czerniaków nieposiadających cech skali ABCD. Okresowe, regularne monitorowanie jest szczególnie korzystne u pacjentów z podwyższoną liczbą znamion na całym ciele lub znamion dysplastycznych, u których często wykonuje się liczne niepotrzebne zabiegi chirurgiczne klinicznie atypowych, ale histologicznie łagodnych, znamion.
Istnieje również możliwość wykonywana teledermoskopi, która pozwala na zdalną diagnostykę nowotworów skóry. Teledermatologia zyskuje na popularności, ponieważ oszczędza czas i zwiększa dostęp do opieki specjalistycznej. Chociaż istnieją ograniczenia teledermatologii, zwłaszcza w diagnozowaniu niejednoznacznych zmian skórnych, dostarcza ona bardziej szczegółowych informacji o zmianach skórnych, co z kolei przekłada się na większą dokładność diagnostyczną i zaufanie do telekonsultacji. Badania dotyczące teledermoskopii wykazały wysoką zgodność diagnostyczną między telekonsultacjami a wizytami stacjonarnymi.
W jednym z badań naukowych badacze porównali rozpoznania postawione w blisko siedemdziesięciu zmianach barwnikowych podczas wizyt w gabinecie z konsultacjami teledermoskopowymi i stwierdzili zgodność diagnostyczną na poziomie ponad 90%. Wszystkie zmiany zostały następnie wycięte i ocenione w badaniu histopatologicznym. Badacze nie stwierdzili istotnej różnicy między liczbą prawidłowych rozpoznań postawionych podczas teledermoskopii w porównaniu ze standardowymi wizytami w gabinecie.
Teledermoskopia może również poprawić efektywność poprzez ułatwienie selekcji zmian ewidentnie łagodnych lub złośliwych, co prowadzi do szybszej, wygodniejszej i bardziej opłacalnej obsługi lekarskiej. W badaniu przeprowadzonym w Nowej Zelandii, w którym porównano ocenę zmian barwnikowych w wirtualnej klinice teledermoskopii i w standardowej klinice dermatologicznej, stwierdzono skrócenie o dwie trzecie czasu oczekiwania na pierwszą.
Bardzo ważną rolę odgrywa również zaangażowanie pacjenta w samoobserwację zmian skórnych. Stwierdzono, że pacjenci są w stanie wykryć większość czerniaków, jednak czerniaki wykryte przez pacjentów są diagnozowane w bardziej zaawansowanym stadium niż te wykrywane przez lekarza. Pacjentom z wysokim ryzykiem zachorowania na raka skóry zaleca się więc comiesięczne samobadanie skóry.
Wprowadzenie „mini” dermatoskopów montowanych poprzez dodanie kompaktowej i taniej przystawki dermatoskopowej do telefonu wyposażonego w wysokiej jakości aparat fotograficzny, ułatwiło wykonywanie teledermoskopii z inicjatywy pacjenta. Mają oni możliwość zapisywania i przesyłania lekarzom obrazów dermoskopowych interesujących ich zmian. Zalety teledermoskopii wykonywanej przez pacjenta obejmują szybszą i potencjalnie bardziej efektywną opiekę, a także wygodę pacjentów. Przy zwiększonej edukacji społecznej lub wskazówkach lekarza dotyczących wyboru zmian do samokontroli, teledermoskopia sterowana przez pacjenta może być praktyczna i opłacalna dla osób z grupy wysokiego ryzyka zachorowania na raka skóry.
Dermoskopia jest bardzo użytecznym narzędziem w wielu dziedzinach dermatologiczno-onkologicznej praktyki klinicznej. Jej skuteczność w diagnostyce raka skóry jest dobrze udokumentowana, lecz by w pełni wykorzystać potencjał dermoskopii wskazana jest ścisła współpraca z pacjentem i jego rodziną. Chociaż dokładność i skuteczność dermoskopii zależy od doświadczenia użytkownika, badania wykazały, że nawet krótkie kursy edukacyjne mogą pomóc osobom niebędącym ekspertami w dokładniejszym i bardziej odpowiednim rozpoznawaniu zmian skórnych.
Udowodniono, że stosowanie dermoskopii zwiększa dokładność diagnostyczną w przypadku czerniaka. Jest ona często wykorzystywana przez lekarzy zajmujących się nowotworami skóry podczas badań przesiewowych w kierunku raka skóry oraz w ocenie niepokojących zmian skórnych. Badania wykazały, że jest ona przydatna w diagnostyce wielu nieonkologicznych chorób skóry, a także w monitorowaniu postępu choroby i odpowiedzi na leczenie.
Jej szerokie zastosowanie i łatwość użycia sprawią, że będzie coraz bardziej wpływowym narzędziem w opiece zdrowotnej. Po dermoskopowej kwalifikacji zmiany barwnikowej do oceny histopatologicznej pacjent kierowany jest na jej wycięcie. Jest to zazwyczaj prosty zabieg chirurgiczny, wykonywany w znieczuleniu miejscowym danego obszaru ciała. Czas takiego zabiegu łącznie z całym przygotowaniem chirurgicznym nie przekracza 30 minut, a czas gojenia szacuje się na ok. dwa tygodnie. Jeżeli są założone szwy niewchłanialne, to usuwa się je zazwyczaj po tygodniu lub dwóch. Każda wycięta zmiana skórna jest badana pod mikroskopem (badanie histopatologiczne) i tylko na podstawie takiego badania histopatologicznego możemy zdiagnozować czerniaka.
Wynik badania zawiera kilka istotnych informacji, na podstawie których chirurg onkologiczny, podejmuje decyzję o dalszym leczeniu lub obserwacji. Najważniejsze z nich to grubość czerniaka w klasyfikacji Breslowa (określana w milimetrach), obecność lub brak owrzodzenia oraz margines, z jakim zmiana ta została wycięta. Jeżeli postawiono rozpoznanie czerniaka skóry, to następnie zostanie przeprowadzona dalsza diagnostyka onkologiczna i leczenie.
Sposób leczenia czerniaka zależy od stopnia zaawansowania nowotworu, co oceniane jest w ramach TNM. Podstawowe badania obrazowe to przede wszystkim USG regionalnych węzłów chłonnych, badanie RTG/TK klatki piersiowej oraz USG jamy brzusznej. W przypadku wątpliwości diagnostycznych wykonywane może być również badanie PET. Cały proces diagnostyczny prowadzony jest celem wykluczenia lub potwierdzenia ewentualnych przerzutów choroby, a po jego zakończeniu pacjent kierowany jest na ustalenie procesu leczenia przez konsylium onkologiczne.
Źródło:
1) Wu, Xinyuan et al. “Dermoscopy: not just for dermatologists.” Melanoma management vol. 2,1 (2015): 63-73. doi:10.2217/mmt.14.32
2) https://akademiaczerniaka.org